Pers Medeniyetinin Su Mühendislik Harikası: Karezler

 

KADİM MÜHENDİSLİĞİN SESSİZ HARİKASI, PERSLERİN 2700 YILLIK YERALTI SU SİSTEMİ-KAREZLER

Antik Persler, çölün altına tam 20 mil uzunluğunda yeraltı nehri inşa etmişlerdi ve bu su hattı yaklaşık 2.700 yıldır kesintisiz çalışıyor. Çölün ortasında su bulmak, hayatın devamı için en büyük sorunlardan biriydi. İşte bu yüzden Pers mühendisleri, çölleri yaşam dolu yerlere çevirmek için harika bir yöntem geliştirdiler.

Onların çözümü, dağlardaki yer altı su kaynaklarını kullanarak, yerçekiminin yardımıyla suyu uzun, hafif eğimli tünellerle yerleşim yerlerine ulaştırmaktı. Bu tünelleri inşa ederken her 20-30 metrede bir dikey kuyu açıyorlardı. Bu kuyular hem tünellerin yapımı sırasında işçilere kolaylık sağlıyor hem de bakım ve temizlik için kullanılıyordu. Bazı kuyuların derinliği 300 metreyi bile buluyordu.

MÖ 700-500 yılları arasında inşa edilen bu sistemler sadece su taşımakla kalmadı, aynı zamanda toplumların yaşam biçimini de kökten değiştirdi. Örneğin, suyun adil paylaşımı için Fenjaan adı verilen su saatleri kullanılıyor, böylece çiftçiler ve köy sakinleri arasında hakkaniyet sağlanıyordu. Bu sayede çölün ortasındaki şehirler –örneğin Yazd ve İsfahan– gelişip büyüyerek tarım ve yaşam için elverişli hale geldi.

Karezler, sadece Perslere özgü değil; zamanla Kuzey Afrika ve Çin gibi diğer bölgelerde de benzer sistemler kuruldu. Ancak Perslerin yaptığı bu sistemler, bilinen en eski ve en başarılı örnekler olarak kabul ediliyor. Mühendislik açısından öylesine kusursuzdular ki, günümüzde hâlâ pek çoğu çalışmaya devam ediyor. Üstelik hiçbir elektrikli pompa ya da makine kullanılmadan, sadece yerçekimi ve akıllıca hesaplarla yapılmış olması gerçekten hayranlık uyandırıcı.

Bu teknoloji, o dönemdeki insanların doğayı ne kadar iyi anladıklarını ve zor koşullarda bile nasıl yenilikçi çözümler bulabildiklerini gösteriyor. Günümüzde bile su yönetimi konusunda modern mühendislik bu eski yöntemlerden ilham alıyor.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, bu sistemlerin sadece su taşımakla kalmayıp aynı zamanda bölgedeki iklimi ve tarımsal üretimi de olumlu etkilediğini ortaya koyuyor. Karezler, sürdürülebilir yaşamın ve çevre dostu teknolojilerin binlerce yıl önce nasıl uygulanabileceğine dair eşsiz bir örnek olarak kabul ediliyor. Perslerin bu mirası, aslında suyun ve hayatın önemini anlatan kadim bir öğretmen gibi..

İktibastır

#su #pers