Osmanlı Eyaletleri

 Osmanlı Devletinde 250'den fazla eyalet vardır. 5 tane özerk bölge vardır. 1864'te kabul edilen Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile tüm eyaletler vilayete çevrilmiştir. 1609'dan sonra yıkılan ve 1609'den önce kurulan eyaletler burada belirtilmiştir.

Osmanlı eyaletleri

Osmanlı Devleti, çeşitli yönetim bölümlerine ayrılmıştır. Bu yönetim bölümleri devlet teşkilatının bir parçasıdır.

Osmanlı eyaletleri

Osmanlı klasik dönemde (1453-1826) sancakların birleşerek oluşturduğu beylerbeyi ile yönetilen idari birime vilayet/eyalet denirdi. Eyaletler salyaneli ve salyanesiz yani yıllıksız ve yıllıklı olarak ikiye ayrılırdı ve ayrica bağımlı iç özerk devletler Osmanli idaresi altındaydı.

Salyanesiz eyaletler, mahsulatı has, zeamet ve tımar olarak ayrılmış, öşür ve resimleri havas-ı hümayun ismiyle hazineye, beylerbeyi ve sancakbeyihaslarına ve bir de zeamet ile tımara ait olmak üzere bölünmüştü.

Salyaneli eyaletler; has, zeamet ve tımara ayrılmayarak doğrudan doğruya devlet hazinesi tarafından mıntıka mıntıka her sene iltizama verilirdi; bu eyaletlerin senelik hasılatından bir kısmı beylerbeyi, sancakbeyi, asker vs. maaşları için dağıtıldıktan sonra önceden belirlenmiş bir miktari (salyaneyi) devlet hazinesine yollanırdı. Salyaneli eyaletler daha çok merkezden uzak Arap Müslümanlarin çoğunlukta oldukları eyaletlerdi. Bu tip eyaletlerde hükümet Yeniçeri garnizonlari bulundurur ve merkezden beylerbeyi, defterdar ve kadilari tayin ederdi.

Bağımlı iç özerk devletler: Bu eyaletler doğrudan doğruya Osmanlı merkezi idaresi altında olmayıp belirli bir yıllık vergi ödemesi yapmak ve idarecilerinin Osmanlı merkezi tarafından seçilip onaylanmaları dolayısıyla Osmanlı devletine bağımlı idiler. Bunlardan Eflak, Bugdan, Transilvanya, Ragusa Cumhuriyeti, Gürcistan, Çerkezistan, Kazak Hetmanlığı, bir zaman icin Orta Macaristan Kiralligi Hiristiyan idi ve müslüman idarecileri olanları ise Kirim Hanlığı, Mekke Şerifliği, Gilan Hanlığı, Şirvan Hanlığı ve Osmanlı devletine ilk katıldıkları zamanlar ve Osmanlı devleti düşme devirinde Tunus, Trablus-Garp ve Cezayir idi. Doğu Anadolunun bazı bölgelerinde 1514 Amasya antlaşmasına göre ise veraset yolu ile tayin edilen kabile başkanlarinin sancak beyi olarak idare ettikleri sancaklar bulunmaktaydı.

Şunu da söylemek gerekmektedir ki eyalet sayısı devletin toprak kazançları ve kaybetmeleri ile devamli değişme göstermistir. Örneğin 1520de sadece 6 tane eyalet ve beylerbeylik varken Kanuni Sultan Süleyman devrinde eyalet ve beylerbeylik sayısı 16 olmuştur. Bir padişah zamanında bile eyalet sayısı ve statüsü değişme göstermiştir. Örneğin Kanuni zamaninda 1520de Mohaç Meydan Savaşı sonucu ele geçirilen Macaristanın çok büyük bir kısmı önce bağımlı iç özerk bir kırallık halinde idare edilmiştir. Ama Macar Kıralı olan Zapolyanın 1540da ölümü ile Habsburglar Macar kırallığına hak iddia etmeleri üzerine 1541 seferi sonucu olağanüstü yetkileri olan Budin Beylerbeyliği kurulmuştur.

Salyanesiz eyaletler

Anadolu Beylerbeyliği

Rumeli Beylerbeyliği

Karaman Beylerbeyliği

Rum Beylerbeyliği

Trabzon Beylerbeyliği

Diyar-ı Bekr Beylerbeyliği

Dülkadir Beylerbeyliği

Cezayir Bahriye Beylerbeyliği

Kars Beylerbeyliği

Erzurum Beylerbeyliği

Cezair-i Bahr-i Sefid Beylerbeyliği

Bosna Beylerbeyliği

Budin Beylerbeyliği

Van Beylerbeyliği

Kıbrıs Beylerbeyligi

Tunus Bahriye Beylerbeyliği

Şehr-i Zor Beylerbeyliği

Çıldır Beylerbeyliği

Kefe Beylerbeyliği

Özü Beylerbeyliği

Salyaneli eyaletler

Mısır Beylerbeyliği

Trablus-Sam Beylerbeyliği

Halep Beylerbeyliği

Bagdat Beylerbeyliği

Basra Beylerbeyliği

Musul Beylerbeyliği

Trablus-garp Beylerbeyliği

Bingazi Beylerbeyliği

Hicaz Beylerbeyliği

Yemen Beylerbeyliği

Rakka Beylerbeyliği

Habeş Beylerbeyligi

Lahsa Beylerbeyliği